Renk körlüğü belli renklerin birbirinden ayırt edilemediği veya kısmi olarak ya da tamamen görülemediği bir görme bozukluğudur. Erkeklerde daha yaygın görülen renk körlüğü genellikle kalıtsal geçişli olmakla birlikte farklı göz hastalıkları nedeniyle sonradan da gelişebilmektedir.
Renk körlüğü tedavisi günümüzde renkleri daha iyi algılamaya yardımcı olan özel kontakt lens veya gözlüklerle sağlanabilmektedir.
Renk körlüğü nedir?
Renk körlüğü veya diğer adıyla daltonizm belirli renklerin yetersiz algılandığı bir görme bozukluğu olarak tanımlanmaktadır. Bu rahatsızlıkta belli renkler görülememekte veya aralarındaki fark ayırt edilememektedir.
Vakaların büyük kısmı kalıtsal renk körlüğüdür. Erkeklerde görülme sıklığı kadınlara göre çok daha yüksektir. Tahminlere göre yaklaşık her 12 erkekten birinde renk körlüğüne rastlanırken; hastalığın kadınları etkileme oranı ise 200’de 1’dir. Erkeklerde daha sık görülmesinin nedeni hastalığın kırmızı yeşil renk körlüğü olarak da adlandırılan en yaygın türünün X kromozomundan kaynaklanmasıdır.
Renk körlüğü çeşitleri şöyle sıralanabilir:
- Kırmızı rengin yetersiz algılandığı protanopi
- Yeşil rengin yetersiz algılandığı döteranopi
- Mavi tonların yetersiz algılandığı tritanopi
Renk körlüğü belirtileri nelerdir?
Renk körlüğü belirtileri hastalığın türüne ve derecesine göre değişebilir.
- Kırmızı, yeşil, sarı veya mavi renk tonlarının ayırt edilememesi
- Bazı renklerin soluk görülmesi
- Kişinin trafik ışıklarını ayırt etmekte zorlanması
- Renkli tabela ve levhaları güçlükle algılama
- Renkli eğitim materyallerini anlayamama veya zor anlama
- Uyumsuz renklere sahip giysiler seçilmesi renk körlüğüne işaret edebilmektedir.
Renk körlüğü neden olur?
Renk körlüğü belli renklerin doğru şekilde algılanamadığı, bazı renklerin ayırt edilemediği bir görme problemidir.
Renk körlüğünün en yaygın nedeni genetik faktörlerdir. Kalıtsal nedenli renk körlüğü, gözdeki renk algısından sorumlu olan koni hücrelerindeki genetik mutasyonlardan kaynaklanır. Bu mutasyon X kromozomuna bağlı olduğu için erkeklerde kadınlara göre renk körlüğüne çok daha yaygın rastlanmaktadır.
Erkek çocuk anne tarafından taşınan X kromozomu mutasyonu nedeniyle renk körlüğü şikayetine sahip olabilir. Kız çocuklarında ise bu hastalık daha nadir görülür çünkü iki X kromozomundan biri sağlam gen taşıyorsa renk körlüğü ortaya çıkmaz.
Gözdeki retina tabakasında yer alkan koni hücrelerindeki işlevsel bozukluklar renk körlüğüne yol açar.
Renk körlüğü farklı hastalıklara bağlı olarak da gelişebilmektedir.
Glokom, katarakt, diyabetik retinopati, makula dejenerasyonu (sarı nokta), optik nöropati gibi göz ve sinir sistemi hastalıkları renk körlüğüne yol açabilir
Travmalar ve göz yaralanmaları, çeşitli kimyasal maddelere maruz kalmak, bazı ilaçların kullanımı da renk algısını bozabilmektedir
Renk körlüğüne neden olabilen bir diğer durum da yaşlılıktır. Yaşlanma sürecinde koni hücrelerinin etkinliği azalabilmekte, bu da renk körlüğünü ortaya çıkarabilmektedir.
Renk körlüğü olanlar nasıl görür?
Renk körlüğü tanısı almış hastaların büyük kısmı belirli renkleri birbirinden ayırmakta zorlanır ya da kimi renkler soluk görülür. Nadir rastlanan gerçek renk körlüğünde ise her şey siyah ve beyaz tonlarda yani gri olarak görülmektedir.
Protanopi ve döteranopi türü renk körlüğünde kırmızı ve yeşilin birbirinden ayırt edilmesi güçtür. Protanopide kırmızı tonlar, döteranopide ise yeşil tonlar daha soluk görünür.
Tritanopide ise mavi ve sarı renk tonları daha zor algılanır. Hastalar mavi tonları yeşil gibi algılar. Sarı tonları ise mor renk görme problemi mevcuttur.
Renk körlüğü olan kişilerin trafik ışıkları ve işaretlerini algılamaları güç olabilmektedir; bu nedenle araç kullanımında çok dikkatli olunmalıdır.
Renk körlüğü tanısı nasıl konur?
Renk körlüğü tanısının koyulabilmesi için bazı testler yapılabilir. En yaygın test renk levhaları kullanılarak yapılan Ishihara testidir.
Ishihara testi kapsamında farklı renklerin kullanıldığı levhalarda belirli rakam ve şekiller yer alır. Hastanın renkli noktalardan oluşan bu şekilleri ve rakamları algılamada problem yaşaması renk körlüğüne işaret edebilir.
Bunun yanı sıra anomaloskop cihazı renk körlüğünün derecesi ve türünü belirlemede kullanılır. Hastanın farklı renk tonlarını karıştırarak belli bir renk ile doğru eşleştirmeyi sağlaması istenir.
Farnsworth-Munsell 100 Hue testinde de hastanın renk tonlarını nasıl sıraladığına bakılır.
Renk körlüğü nasıl tedavi edilir?
Renk körlüğü ilaç tedavisiyle veya cerrahi müdahale ile düzeltilebilen bir sağlık problemi değildir. Detaylı muayene ve renk körlüğü testleri sonrası tanı alan hastalar için uygulanan bazı tedavi yöntemleri mevcuttur.
Doğuştan gelen renk körlüğünde özel tasarlanmış gözlükler veya yumuşak kontakt lensler reçete edilebilir. Bu gözlük ve kontakt lensler renk körü olan hastaların zor ayırt ettiği renkleri filtreleyerek vurgulanmasını sağlar ve görme kalitesini artırabilir.
Sonradan meydana gelen renk körlüğünün tedavisinde bu duruma neyin yol açtığı belirlenmelidir. Genellikle göz hastalıkları, travmalar veya sinir hasarı gibi nedenlerle ortaya çıkan renk körlüğü bu hastalıkların tedavi edilmesi ile iyileştirilebilmektedir.
